Gujarat Board GSEB Solutions Class 8 Sanskrit Chapter 1 पुत्री मम खलु निद्राति। Textbook Exercise Important Questions and Answers, Notes Pdf.
Gujarat Board Textbook Solutions Class 8 Sanskrit Chapter 1 पुत्री मम खलु निद्राति।
GSEB Solutions Class 8 Sanskrit पुत्री मम खलु निद्राति। Textbook Questions and Answers
1. Pronounce the following words correctly.
નીચેના શબ્દોનું મોટેથી ઉચ્ચારણ કરો :
निद्राति, श्रान्ता, क्लान्ता, स्निग्धा, मुग्धा, उच्चैः, मृदुला, स्पृश, शोभनगात्री।
उत्तर:
(Under the guidance of your Sanskrit teacher pronounce the given words clearly and correctly thrice.)
(તમારા સંસ્કૃત શિક્ષકના માર્ગદર્શન હેઠળ આ શબ્દોનું સ્પષ્ટ અને શુદ્ધ | ઉચ્ચારણ ત્રણ વાર કરો.).
2. Answer the following questions :
નીચેના પ્રશ્નોના જવાબ આપો :
પ્રશ્ન 1.
पुत्री किं करोति?
उत्तर:
पुत्री निद्राति।
The daughter is sleeping.
પુત્રી સૂતી છે.
પ્રશ્ન 2.
कर्कशः कण्ठः कस्य अस्ति?
उत्तर:
वायसस्य (काकस्य) कण्ठः कर्कशः अस्ति।
The voice of the crow is hoarse.
કાગડાનો કંઠ કર્કશ (કઠોર) છે.
પ્રશ્ન 3.
बिडालः किं करोति?
उत्तर:
बिडालः म्याँक् म्याँव् इति घोरविरावम् करोति।
The cat makes a loud (harsh) noise mew mew.
બિલાડો મ્યાઉં મ્યાઉં એવો ભયંકર અવાજ કરે છે.
પ્રશ્ન 4.
भौ भौ कः वदति?
उत्तर:
वराकः शुनकः (कुक्कुरः) भौ भौ करोति।
The wicked dog does bow – wow.
અભાગિયો કૂતરો ભો ભો કરે છે.
પ્રશ્ન 5.
माता मशकाय किं कथयति?
उत्तर:
माता मशकाय कथयति – “रे रे मशक! मा गानं कुरु, हे रक्तपिपासो, त्वम् मा स्पृश मा दश।”
The mother says to the mosquito, “O Mosquito! Do not sing with a buzzing sound. O you thirsty for blood ! Do not touch, do not sting.”
માતા મચ્છરને કહે છે – “અરે ઓ મચ્છર ! (‘ગણગણ’નું) ગીત ગા મા; હે લોહીતરસ્યા ! તું સ્પર્શ ના કર, ડંખ પણ ન દે.”
3. Match the following appropriately :
યોગ્ય જોડકાં જોડોઃ
अ – ब
(1) वायसः [ ] (1) निद्राति
(2) बिडाल: [ ] (2) कर्कशकण्ठः
(3) शुनकवराकः [ ] (3) म्याँव् म्याँ
(4) पुत्री [ ] (4) भौ भौ
उत्तर:
(१) वायसः – कर्कशकण्ठः
(२) बिडालः – म्याँव् म्याँव
(३) शुनकवराकः – भौ भौ
(४) पुत्री – निद्राति
4. Rewrite the following lines of the poem in good hand writing :
નીચેની કાવ્યપંક્તિઓ સારા અક્ષરે લખો :
(1) सुन्दरशयने सुखमयवसने।
(2) उच्चैर्मा भष शुनकवराक।
(3) मा स्पृश मा दश रक्तपिपासो।
(4) सुदती सुमुखी शोभनगात्री।
Activity:
- Make a list of the different animals and birds and their sounds with the help of your teacher.
જુદાં-જુદાં પક્ષીઓ તથા પ્રાણીઓનાં સંસ્કૃત નામ તથા તેમના અવાજોની યાદી બનાવો. તમારા શિક્ષકની મદદ લો. - Collect the local lullabies and hold a competition of singing them.
સ્થાનિક કક્ષાએ ગવાતાં હાલરડાં એકત્રિત કરો અને તેના ગાનની સ્પર્ધા યોજો.
- Get the songs like ‘Hato Hu suto parne, Khamma Virane jaun Varne’ (a Gujarati song) and sing them.
‘હતો હું સૂતો પારણે….’ ‘ખમ્મા વીરાને જવું વારણે” જેવાં ગીતો મેળવો, ગાન કરો.
ज्ञातव्यम् – Destination
- गोपतिः – bull
- कुक्कुटः – cock
- कौशिकः – owl
- गृध्रः – eagle
- टिट्टिभः – lapwing
- तित्तिरः – partridge (a kind of bird)
- सारिका – Indian jay
- चक्रवाकः – Greek partridge (a kind of bird)
- गण्डकः – rhino
- चित्रकायः – leopard
- महिषः – he buffalo
- मेषः – sheep
- वराह : pig
- वृक: – wolf
- हरिणः deer
- बकः – crane
- श्येनः – hawk
- भल्लूकः – bear
Sanskrit Digest Std 8 GSEB पुत्री मम खलु निद्राति। Additional Questions and Answers
1. Answer the following questions in Sanskrit and English:
પ્રશ્ન 1.
पुत्र्याः शयनं कीदृशम् अस्ति?
उत्तर:
पुत्र्याः शयनं सुन्दरम् अस्ति।
The daughter’s bed is beautiful.
પ્રશ્ન 2.
पुत्र्याः वसनं कीदृशम् अस्ति?
उत्तर:
पुत्र्याः वसनं (वस्त्रं) सुखमयम् अस्ति।
The daughter’s clothes are light and comfortable.
પ્રશ્ન 3.
वायसः कीदृशं रटति?
उत्तर:
वायसः कर्णकठोरं रटति।
The crow makes a harsh sound that is unpleasant to the ear.
પ્રશ્ન 4.
म्याँव् म्याँक् कः करोति?
उत्तर:
बिडालः म्यांव् म्याँव् करोति।
Cat makes the sound mew mew.
પ્રશ્ન 5.
रक्तपिपासुः कः वर्तते?
उत्तर:
रक्तपिपासुः मशकः वर्तते।
Mosquito is thirsty for blood.
પ્રશ્ન 6.
मशकः किं करोति?
उत्तर:
मशकः गानं करोति, स्पृशति दशति च।
A mosquito sings a (buzzing) song, touches and stings.
પ્રશ્ન 7.
कीदृशी पुत्री निद्राति?
उत्तर:
श्रान्ता, क्लान्ता, पुनः अनुनीता पुत्री निद्राति।
The tired, withered and loved – once – again daughter is sleeping.
अथवा
स्निग्धा, मुग्धा, सेवितदुग्धा पुत्री निद्राति।
The gentle, innocent and one who has already drunk milk (that daughter) is sleeping.
अथवा
विमला, कुशला, सुमनोमृदुला पुत्री निद्राति।
The daughter who is clean, expert and delicate as a flower is sleeping.
अथवा
सुदती, सुमुखी, शोभनगात्री पुत्री निद्राति।
The daughter who has beautiful teeth, a fascinating face and lovely limbs is sleeping
2. Find and write the Sanskrit words for the English ones :
- in a beautiful bed
- in comfortable clothes
- truly
- loud noise
- gentle
- innocent
- one who has drunk milk
- one with a harsh voice
- withered
- loved, beloved
- cruel, wicked
- soft as a flower
- mosquito
- blood thirsty
- one with beautiful limbs
Answer:
- in a beautiful bed – सुन्दरशयने
- in comfortable clothes – सुखमयवसने
- truly – खलु
- loud noise – घोरविराव:
- gentle – सनिगधा
- innocent – मुग्धा
- one who has drunk milk – सेवितदूगधा
- one with a harsh voice – कर्कशकण्ठः
- withered – क्लान्ता
- loved, beloved – अनुनीता
- cruel, wicked – वराकः
- delicate as a flower – सुमनोमृदुला
- mosquito – मशकः
- blood thirsty – रक्तपिपासः
- one with beautiful limbs – सुगात्री, शोभनगात्री
3. Use the following words to make sentences :
- निद्राति
- हे काक
- चोरबिडालः
- उच्चैः
- मृदुला
- मा स्पृश
- मा दश
उत्तर:
- मम पुत्री सुखं निद्राति।
- हे काक, का का मा कुरु।
- चोरबिडालः रात्रौ महारवं करोति।
- अस्मिन् शान्तसमये उच्चैः मा वद।
- मम मृदुला दुहिता (दुहिता – daughter) स्वपिति।
- रे मशक, मम पुत्रीं मा स्पृश।
- रे मशक, त्वम् मम पुत्री मा दश।
4. Choose the correct option for the answer of the questions given below :
પ્રશ્ન 1.
का निद्राति?
A. माता
B. दुहिता
C. स्वसा
D. पितामही
उत्तर:
B. दुहिता
પ્રશ્ન 2.
कीदृशी पुत्री निद्राति?
A. रमणीया
B. वत्सला
C. पुनरनुनीता
D. स्पृशा
उत्तर:
C. पुनरनुनीता
પ્રશ્ન 3.
घोरविरावं कः करोति?
A. वायसः
B. शुनकवराक:
C. मशक:
D. बिडालः
उत्तर:
D. बिडालः
પ્રશ્ન 4.
‘स्निग्धा मुग्धा सेवितदुग्धा पुत्री मम खलु निद्राति।’ इति कः वदति?
A. जननी
B. तात:
C. मातुलानी
D. मातामही
उत्तर:
A. जननी
પ્રશ્ન 5.
‘शुनकवराकः’ इति शब्दस्य कः अर्थः अस्ति?
A. Loud voice
B. Crow
C. Mosquito
D. Wicked dog
उत्तर:
D. Wicked dog
પ્રશ્ન 6.
पुत्री ……………………….. खलु निद्राति।
A. त्वम्
B. मम
C. आवाम्
D. अहम्
उत्तर:
B. मम
પ્રશ્ન 7.
‘बिडालः’ इति शब्दस्य पर्यायशब्दः कः अस्ति?
A. शुनक:
B. गजः
C. मार्जारः
D. वायसः
उत्तर:
C. मार्जारः
પ્રશ્ન 8.
‘उच्चैर्मा भष’ एतस्य सन्धिविच्छेदः कः?
A. उच्चैः + मा + भष
B. उच्चै + मा + भषः
C. उचै + मा + भषः
D. उच्चै + माः + भष
उत्तर:
A. उच्चैः + मा + भष
પ્રશ્ન 9.
‘सुदती’ इति शब्दस्य कः अर्थः अस्ति?
A. With beautiful face
B. With beautiful body
C. With beautiful eyes
D. With beautiful teeth
उत्तर:
D. With beautiful teeth
પ્રશ્ન 10.
‘वायसः’ इति शब्दस्य कः अर्थः अस्ति?
A. Dog
B. Mosquito
C. Male cat
D. Crow
उत्तर:
D. Crow
પ્રશ્ન 11.
‘शुनकः’ इति शब्दस्य पर्यायशब्दः कः अस्ति?
A. काकः
B. कुक्कुरः
C. मयूरः
D. वायसः
उत्तर:
B. कुक्कुरः
પ્રશ્ન 12.
कर्णकठोरं कः रटति?
A. शुनक:
B. बिडाल:
C. काकः
D. मशकः
उत्तर:
C. काकः
5. Fill in the blanks by selecting proper words from the brackets :
- …………………… पुत्री मम खलु निद्राति। (सुखमयस्वप्ने, सुखमयवसने)
- रे रे …………………… त्वं कर्कशकण्ठः असि। (वायस, बिडालः)
- हे बिडाल …………………… मा कुरु। (भौ भौ, म्याँक् म्याँव)
- रे रे मशक त्वं …………………… मा कुरु। (गानं, वार्तालापं)
- हे …………………… मा स्पृश मा दश। (रक्तपिपासो, पयपिपासो)
- सुदती, सुमुखी, …………………… पुत्री मम खलु निद्राति। (शोभनगात्री, सुन्दरगात्री)
उत्तर:
- सुखमयवसने पुत्री मम खलु निद्राति।
- रे रे वायस त्वं कर्कशकण्ठः असि।
- हे बिडाल म्याँव् म्याँव् मा कुरु।
- रे रे मशक त्वं गानं मा कुरु।
- हे रक्तपिपासो मा स्पृश मा दश।
- सुदती, सुमुखी, शोभनगात्री पुत्री मम खलु निद्राति।
6. Put a [ ✓ ] against the true statement and a [ ✗ ] against the false statement given below :
- मम पुत्री खलु निद्राति। [ ]
- वायसः कर्णप्रियं रटनं करोति। [ ]
- मम पुत्री श्रान्ता क्लान्ता च वर्तते। [ ]
- बिडालः खलः चोरः च अस्ति। [ ]
- मातुः पुत्री स्निग्धा मुग्धा च वर्तते। [ ]
- कुक्कुरः मिथ्या उच्चैः भवति। [ ]
- मशकः रक्तपिपासुः वर्तते। [ ]
उत्तर:
- मम पुत्री खलु निद्राति। [ ✓ ]
- वायसः कर्णप्रियं रटनं करोति। [ ✗ ]
- मम पुत्री श्रान्ता क्लान्ता च वर्तते। [ ✓ ]
- बिडालः खलः चोरः च अस्ति। [ ✓ ]
- मातुः पुत्री स्निग्धा मुग्धा च वर्तते। [ ✓ ]
- कुक्कुरः मिथ्या उच्चैः भवति। [ ✗ ]
- मशकः रक्तपिपासुः वर्तते। [ ✓ ]
7. Write synonyms of following Sanskrit words :
- वायसः = काकः, ध्वाङ्क्षः
- खलु = हि, ननु
- दुग्धम् = पयः
- बिडालः = मार्जारः
- शुनकः = श्वानः, कुक्कुरः
- कण्ठः = ग्रीवा
- सुन्दरम् = रमणीयम्, शोभनम्
- खलः = दुर्जनः
8. Write opposites of following Sanskrit words :
- सुन्दरम् x कुरूपम्
- उच्चैः x नीचैः
- खलः x साधुः
- कठोरम् x स्निग्धम्
- निद्राति x जागर्ति
- सुखमय x दुःखमय
9. Recognize the following nouns :
- बिडालः – अ – कारान्त Masculine, Nominative singular.
- पुत्री – ई – कारान्त Feminine, Nominative singular.
- विमला – अ – कारान्त Neutor, Feminine adjective, Nominative singular.
- गानम् – अ – कारान्त Neutor, Nominative, Accusative singular.
- मम – Genetive singular of अस्मद् pronoun.
10. Join the following words:
- पुनः + अनुनीता = पुनरनुनीता
- उच्चैः + मा = उच्चैर्मा
- सुमनः + मृदुला = सुमनोमृदुला
11. Translate the following English sentences in Sanskrit :
- My daughter is truly sleeping.
- O! crow do not make noise repeatedly that is unpleasant to the ear.
- My gentle, innocent daughter (who) has just drunk milk is truly sleeping.
- O! you ideal being! do not do bow – wow.
- O! thirsty for blood! do not touch.
उत्तर:
- मम पुत्री खलु निद्राति।। पुत्री मम खलु निद्राति।
- रे वायस! कर्णकठोरं मा रट मा रट।
- स्निग्धा, मुग्धा, सेवितदुग्धा मम पुत्री खलु निद्राति।
- हे कार्यविहीन! भौ भौ मा कुरु।
- हे रक्तपिपासो, (त्वं) मा स्पृश।
12. Translate the following verses in English :
(१) म्याँव् म्याँव् मा कुरु घोरविरावं
चल चल रे खल चोर बिडाल।
स्निग्धा मुग्धा सेवितदुग्धा
पुत्री मम खलु निद्राति।।
(२) रे रे मशक मा कुरु गानं
मा स्पृश मा दश रक्तपिपासो!
सुदती सुमुखी शोभनगात्री
पुत्री मम खलु निद्राति।।
(Note : Write translation in your notebook neatly from Navneet page no. 4 and 5.)
13. Complete the following verses :
પ્રશ્ન 1.
रे रे वायस ………………….. खलु निद्राति।।
उत्तर:
रे रे वायस कर्कशकण्ठ!
मा रट मा रट कर्णकठोरम्।
श्रान्ता क्लान्ता पुनरनुनीता
पुत्री मम खलु निद्राति।।
પ્રશ્ન 2.
रे रे मशक …………………… खलु निद्राति।।
उत्तर:
रे रे मशक मा कुरु गानं
मा स्पृश मा दश रक्तपिपासो!
सुदती सुमुखी शोभनगात्री
पुत्री मम खलु निद्राति।।
पुत्री मम खलु निद्राति। Summary in Hindi
पुत्री मम खलु निद्राति! (My Daughter is Sleeping!)
The anxiety of a mother to ensure that the sleep of her beloved daughter is not disturbed has been presented in a lullaby given in this chapter. Love for her daughter has been expressed by the various adjectives used by the mother. Point to note in the chapter is the Sanskrit presentations of the voices (noises) made by a crow, a cat, a dog and a mosquito.
પ્રસ્તુત હાલરડામાં પોતાની લાડકવાયી દીકરીની નીંદરમાં ખલેલ ન પહોંચે તે માટે એક માતા કેટલી ચિંતિત છે તે દર્શાવ્યું છે. આ ગીતમાં દીકરી માટે વપરાયેલાં વિવિધ વિશેષણો દ્વારા માતાનો પુત્રી પ્રત્યેનો સ્નેહ પ્રગટ થાય છે. કાવ્યમાં કાગડો, બિલાડી, કૂતરું તથા મચ્છર અને તેના અવાજોની સંસ્કૃતમાં રજૂઆત નોંધપાત્ર છે.
पुत्री मम खलु निद्राति। अन्वयः, शब्दार्थाः अनुवादश्च
1. पुत्री मम …………………………………….. खलु निद्राति।।
अन्वयः – मम पुत्री खलु निद्राति, मम पुत्री खलु निद्राति। मम पुत्री सुन्दरशयने सुखमयवसने खलु निद्राति।
अनुवादः My daughter is sleeping, my daughter is truly sleeping! In a beautiful bed, in comfortable clothes, my daughter is truly sleeping!
અનુવાદ : મારી દીકરી ખરેખર સૂતી છે, મારી દીકરી ખરેખર સૂતી છે! સુંદર પથારીમાં, હળવાં કપડાંમાં મારી દીકરી ખરેખર સૂતી છે!
2. रे रे वायस …………………………………….. खलु निद्राति॥
अन्वयः – रे रे कर्कशकण्ठ वायस! कर्णकठोरम् मा रट मा रट। श्रान्ता, क्लान्ता, पुनः अनुनीता मम पुत्री खलु निद्राति।
अनुवादः O! (You) crow with the harsh voice ! Do not make noise repeatedly that is unpleasant to the ear. My tired, withered and daughter who was coaxed again and again (to sleep) is truly sleeping!
અનુવાદઃ અરે રે કઠોર અવાજવાળા કાગડા ! કાનને અપ્રિય લાગે એવું વારંવાર રટ્યા ન કર. થાકેલી, કરમાઈ ગયેલી અને પાછી લાડ કરાયેલી મારી દીકરી ખરેખર સૂતી છે!
3. म्याँव् म्याँव …………………………………….. खलु निद्राति।।
अन्वयः – रे खल चोर बिडाल ! चल चल ! म्याँव् म्याँव् इति घोरविरावम् मा कुरु! स्निग्धा, मुग्धा, सेवितदुग्धा मम पुत्री खलु निद्राति।
अनुवादः – O cunning, thief cat! Do not make the loud (harsh) sound of mew – mew’. Go away, go away (from here). My gentle, innocent daughter (who) has just drunk milk is truly sleeping!
અનુવાદઃ હે લુચ્ચા ચોર બિલાડા! “મ્યાઉં મ્યાઉં’ એવો ભયંકર અવાજ ન કર. (અહીંથી) જતો રહે, જતો રહે. સુંવાળી, ભોળી ને દૂધ પીધેલી મારી દીકરી ખરેખર સૂતી છે!
4. उच्चैर्मा भष …………………………………….. खलु निद्राति।।
अन्वयः – (हे) वराक शुनक! उच्चैः मा भष। (हे) कार्यविहीन ! भौ भौ मा कुरु। विमला कुशला सुमनोमृदुला मम पुत्री खलु निद्राति।
अनुवादः O wicked dog! Do not bark loudly. O! You idle being! Do not do bow – wow! My daughter who is clean, expert and delicate as a flower is truly sleeping!
અનુવાદઃ હે અભાગિયા કૂતરા! મોટેથી ન ભસ. હે કામકાજ વિનાના! ભો ભો ના કર. નિર્મળ, કુશળ અને ફૂલ જેવી કોમળ મારી દીકરી ખરેખર સૂતી છે!
5. रे रे मशक …………………………………….. खलु निद्राति ।।
अन्वयः – रे रे मशक! गानम् मा कुरु। (हे) रक्तपिपासो, (त्वम्) मा स्पृश मा दश। सुदती सुमुखी शोभनगात्री मम पुत्री खलु निद्राति।
अनुवादः O (You) mosquito! Do not sing (a buzzing song). O! (You) thirsty for blood! Do not touch, do not sting. My daughter with the beautiful teeth, beautiful face and lovely limbs is truly sleeping!
અનુવાદઃ અરે ઓ મચ્છર ! (૮) (‘ગણગણ’નું) ગીત ગા મા. હે લોહીતરસ્યા ! () સ્પર્શ ના કર, ડંખ પણ ન દે. સારા દાંતવાળી, સુંદર મુખવાળી અને મનોહર અંગોવાળી મારી દીકરી ખરેખર સૂતી છે!