GSEB Solutions Class 6 Maths Chapter 14 પ્રાયોગિક ભૂમિતિ Ex 14.2

Gujarat Board GSEB Solutions Class 6 Maths Chapter 14 પ્રાયોગિક ભૂમિતિ Ex 14.2 Textbook Exercise Questions and Answers.

Gujarat Board Textbook Solutions Class 6 Maths Chapter 14 પ્રાયોગિક ભૂમિતિ Ex 14.2

પ્રશ્ન 1.
માપપટ્ટીનો ઉપયોગ કરીને 7.3 સેમી લંબાઈનો રેખાખંડ દોરો.
ઉત્તરઃ

1. કાગળ ઉપર બિંદુ A નક્કી કરો.
2. માપપટ્ટી એવી રીતે ગોઠવો કે માપપટ્ટી ઉપરનું શૂન્ય એ A બિંદુ આગળ રહે.
   
3. પેન્સિલ વડે માપપટ્ટી ઉપર 7.3 સેમી અંતરે બિંદુ B નક્કી કરતું ટપકું કરો.
4. A અને B બિંદુઓ જોડો.
   આમ, $\overline{A B}$ એ માગ્યા મુજબનો 7.3 સેમી લંબાઈનો રેખાખંડ છે.

પ્રશ્ન 2.
માપપટ્ટી અને પરિકરના ઉપયોગથી 5.6 સેમી લંબાઈનો રેખાખંડ રચો.
ઉત્તરઃ

1. માપપટ્ટી વડે રેખા l રચો અને તેની ઉપર બિંદુ A લો.
   
2. માપપટ્ટી ઉપરના શૂન્ય ઉપર પરિકરની અણી મૂકી પેન્સિલની અણી 5.6 સેમીએ રહે તેટલું ચાપ લો.
3. હવે પરિકરનું માપ ન બદલાય એ રીતે પરિકરની અણી l રેખા પરના A બિંદુ ઉપર મૂકી l રેખા ઉપર ચાપ દોરો.
4. ચાપ રેખા lને જ્યાં કાપે ત્યાં બિંદુ B કહો.
   આમ, $\overline{A B}$ એ 5.6 સેમી લંબાઈનો રેખાખંડ છે.

પ્રશ્ન 3.
7.8 સેમી લંબાઈનો $\overline{A B}$ રચો. આમાંથી 4.7 સેમી લંબાઈનો $\overline{A C}$ કાપો. $\overline{B C}$ માપો.
ઉત્તરઃ

પક્ષ: AB = 7.8 સેમી અને AC = 4.7 સેમી

1. રેખા l રચો. રેખા l પર કોઈ પણ જગ્યાએ બિંદુ A નક્કી કરો.
2. પરિકરની અણી માપપટ્ટીના શૂન્ય ઉપર અને પેન્સિલની અણી 7.8 સેમી દર્શાવતા અંક પર મૂકો.
3. પરિકરનું માપ ન બદલાય તે રીતે પરિકરની અણી બિંદુ A ઉપર મૂકી રેખા l ઉપર ચાપ દોરો. આ ચાપના છેદબિંદુને B કહો.
4. $\overline{A B}$ એ 7.8 સેમીનો રેખાખંડ છે.
   હવે, $\overline{A B}$માંથી 4.7 સેમીનો AC કાપવા માટે
5. પરિકરની અણી માપપટ્ટીના શૂન્ય ઉપર અને પેન્સિલની અણી 4.7 સેમી દર્શાવતા અંક પર મૂકો.
6. પરિકરનું માપ ન બદલાય તે રીતે પરિકરની અણી બિંદુ A ઉપર મૂકી રેખા l ઉપર ચાપ દોરો. આ ચાપના છેદબિંદુને C કહો.
   $\overline{B C}$નું માપપટ્ટી વડે માપ લેતાં BC = 3.1 સેમી મળે છે.

પ્રશ્ન 4.
3.9 સેમી લંબાઈનો $\overline{A B}$ આપેલો છે. $\overline{P Q}$ એવો રચો કે જેની લંબાઈ $\overline{A B}$ની લંબાઈ કરતાં બે ગણી હોય. માપીને ચકાસો.

(સૂચન: $\overline{P X}$ રચો. જેની લંબાઈ, $\overline{A B}$ની લંબાઈ જેટલી હોય. ત્યાર પછી $\overline{X Q}$ રચો. જેની લંબાઈ પણ $\overline{A B}$ જેટલી જ હોય.)
ઉત્તરઃ

1. AB = 3.9 સેમી લંબાઈનો $\overline{A B}$ આપેલ છે.
2. રેખા l દોરો.
3. રેખા l પર બિંદુ P લો. પરિકર વડે $\overline{A B}$ જેટલું માપ લઈ પરિકરની
   અણી બિંદુ P પર મૂકી રેખા l પર ચાપ દોરો. રેખા અને જ્યાં ચાપ છેદે તેને X કહો. PX = AB (= 3.9 સેમી) થશે.
4. હવે પરિકરનું માપ એટલું જ રાખી પરિકરની અણી બિંદુ X ઉપર મૂકી રેખા l પર બીજો ચાપ જમણી બાજુ દોરો. રેખા lને આ ચાપ જ્યાં છેદે તેને શુ કહો. XQ = AB (= 3.9 સેમી) થશે.
5. આ રીતે $\overline{P Q}$ની લંબાઈ એ $\overline{A B}$ની લંબાઈ કરતાં બે ગણી થાય.
   ચકાસણી AB + AB = 3.9 સેમી + 3.9 સેમી
   ∴ 2AB = 7.8 સેમી = PQ
   આમ, $\overline{A B}$ની લંબાઈના બે ગણા એ $\overline{P Q}$ની લંબાઈ જેટલા છે.

પ્રશ્ન 5.
7.8 સેમી લંબાઈનો $\overline{A B}$ અને 3.4 સેમી લંબાઈનો $\overline{C D}$ આપેલ છે. $\overline{A B}$ અને $\overline{C D}$ની લંબાઈના તફાવત જેટલો $\overline{X Y}$ રચો. માપીને ચકાસો.
ઉત્તરઃ

1. AB = 7.3 સેમી અને CD = 3.4 સેમીના રેખાખંડ આપેલા છે.
2. રેખા l દોરો અને તેના ઉપર બિંદુ X લો.
3. પરિકરની અણી x ઉપર મૂકી AB = 7.3 સેમી જેટલું અંતર લઈ રેખા l ઉપર ચાપ દોરો. છેદબિંદુને Z કહો. XZ = AB = 7.3 સેમી થશે.
4. પરિકરની અણી Z ઉપર મૂકી CD = 3.4 સેમી જેટલું અંતર લઈ રેખા l ઉપર ડાબી બાજુ ચાપ દોરો. છેદબિંદુને Y કહો.
   ZY = CD = 3.4 સેમી થશે.
   આ પ્રમાણે માગ્યા મુજબનો $\overline{X Y}$ તૈયાર થાય.

ચકાસણી: XY = 7.3 સેમી – 3.4 સેમી = 3.9 સેમી
= AB – CD
આમ, XY = AB – CD