GSEB Solutions Class 12 English Unit 4 Read 1 The Adjustment

Gujarat Board GSEB Solutions Class 12 English Second Language Unit 4 Read 1 The Adjustment Textbook Exercise Questions and Answers.

GSEB Std 12 English Textbook Solutions Unit 4 Read 1 The Adjustment (2nd Language)

GSEB Class 12 English The Adjustment Text Book Questions and Answers

Comprehension

Answer the following questions :

Question 1.
Do you think Nana had gone really mad / insane ?
Answer:
Not exactly. Nana had not really gone mad, but yes, his behaviour had changed a lot after Nani’s death. He had been a victim of dissociative personality disorder. This is not insanity or madness, but it is a simple disorder which can be put right seeking help of a psychiatrist Jover a period of time.

Question 2.
Who do you like more, Nana or Nani ? Why?
Answer:
I like Nani more. How tolerant she was Every now and then Nana kept on taunting her for one thing or another, but she never fell back. Nana kept quibbling with her. She made every possible adjustment with Nana in their life. Nana I could not forget her even for a single day after her death. That was the greatest compliment to her as she had cast a great impact on Nana all

Question 3.
Find and read out three sentences which have touched your feelings most ?
Answer:

“Go and take her away… whisper into her ears that I too am on the way, not far behind; tell her I will see her in the beyond.”
In a dry, hollow coarse voice, he said, “Let it be… where else is she going to sleep?”
He just touched the urn and said, “Take him away… all my life he just kept fighting with me.”

Question 4.
Who tells this story to us ?
Answer:
The grandson tells this story to us.

2. State true or false. Correct the false statements.

(1) Nana brought the grandchildren home. -False
Correct Statement: Nana stayed back and did not support Nani taking the grandchildren home.
(2) When Nani passed away, Nana was around 85 and their married life was around 60 years. – True
(3) One of the grandchildren took Nana to the doctor. – True

3. Arrange these events in chronological order. Write the number in the box.

(1) Nana’s son-in-law got remarried. [ 1 ]
(2) Nani brought the grandchildren to her home. [ 2 ]
(3) Nana started developing mental disorder. [ 4 ]
(4) Nani died. [ 3 ]
(5) Nana behaved as if he were Nani. [ 5 ]
(6) They consulted a doctor. [ 6 ]

4. Write the letter of suitable theme in the box.

Themes:
A. The narrator’s social life
B. Nana and Nani had small fights.
C. Nana is trying to adjust himself in Nani’s absence.
D. Other

[ B ] – They would stop talking to each other for days together.
[ C ] – He has even begun to sleep in her bed.
[ D ] – He must have been not more than twenty-five when they got married.
[ B ] – He would keep quibbling with her.
[ A ] – Our father married a second time.
[ C ] – He had now spent nearly sixty years with her.
[ C ] – He imprisoned himself in the bedroom.
[ C ] – His entire constitution had begun to morph.
[ B ] – Nani would whoosh out a few words together from her toothless mouth.
[ C ] – He only swallows the pills on her behalf.
[ D ] – Nani fought with her.

5. Complete the table.

What is said	Who	Whom	When / Situation
I am not letting my grandchildren stay here to get thrashed by their stepmother.	Nani	Nana	When their son-in-law remarries and brings a new wife home.
Tell her I don’t want to eat!	Nana	Nani	When he is served a food-plate.
You will sit all by yourself in the balcony and bathe in the sun and your own loneliness.	Nani	Nana	When Nana stops talking with his daughter on the issue of leaving the house.
He does not perceive your Nani as dead.	Dr K.D. Kamble	Nana’s grandson	When Dr Kamble explained the changed behaviour of his Nana.
Even Nana has gone off to sleep without eating anything.	Rachna	Nana’s grandson	When the grandson returns home after getting his queries resolved with Dr Kamble.

6. Here are some adjustments. Number them according to intensity of your feelings.

[ 4 ] Nana tried to adjust with Nani.
[ 2 ] Nana tried to adjust himself in the absence of Nani.
[ 1 ] Nani tried to adjust the social life of the grandchildren by bringing them to her.
[ 3 ] Dr Kamble said to the family members to adjust with Nana.

7. Answer the following questions:

Question 1.
‘The shift was gradual’. Which shift is mentioned here ?
Answer:
Nana was greatly shocked at the death of Nani. He allowed himself all the while thinking about Nani. Now he was not as he had been formerly. Some mysterious change began to occur in him. He did not mix or talk with the family member as he did before. But the change was very slow; it was not apparent. Later, he started talking himself to be Nani.

Question 2.
“No, no, he will kill me. He does not like my hair cut short… he will never approve !” Who is referred to as ‘he’ here ?
Answer:
The impact of Nani’s death on Nana was so intense that he started morphing himself into Nani and spoke and behaved exactly like Nani. He was suffering from dissociative personality disorder. Therefore, being in the character of Nani he says that ‘he will kill me’. Here ‘he’ is Nana himself.

Question 3.
List the sentences where Nana thinks of himself as Nani.
Answer:

“Take him away… all my life he just kept fighting with me”.
“… this damn cough just doesn’t let up !”
“When this bottle gets over, get me a new one.”
“He does not like my hair cut short… he will never approve.”

Question 4.
When was the mother shocked ?
Answer:
The mother was shocked when her husband married a second time and arrogantly paraded into the house with his new wife.

Question 5.
Why did the narrator feel a little relieved after coming from Dr Kamble’s ?
Answer:
The narrator discussed at length about Nana’s problem with Dr Kamble. Then he clearly understood why his Nana was behaving like his Nani. When he was convinced that his Nana was suffering from dissociative personality disorder and there was nothing to worry about. Then he felt relieved.

A. Additional Questions and Answers

Question 1.
What was Nana’s reaction when Nani’s body was being taken away for cremation?
Answer:
When Nani’s dead body was being taken away for cremation, Nana did not join. He asked his grandchildren to take her away. He whispered into the ears of Nani’s dead body that he too was on the way, not far behind. He also said that he would see her in the beyond. When her bier was being carried away. Then he stepped away from the balcony into the room. He pulled the door shut after him.

Question 2.
Describe trifle clashes between Nana and Nani.
Answer:
Nana used to grumble at everything Nani did. He would keep quibbling with her. At times a petty quarrel would push them into a long silence. They would stop talking to each other for days together. Nani, sometimes, being irritated told him.

“Be grateful that I gave you two grandsons”. When it came to leaving the house when their daughter’s husband got remarried, Nana was not ready to leave. At that time Nani used very harsh words which might compel him to live. Sometimes, they also had a hot discussion, ‘who would die first’.

Question 3.
What was the effect of Nani’s death on Nana ?
Answer:
After Nani’s death, Nana had become more irritable. For a few days, he took out his anger on his food. He would push away his plate and say, “Tell her I don’t want to eat!” He shut up himself in the bedroom. Nana did not allow his grandchildren to cart away Nani’s bed from the room. Then Nana started doing everything the way Nani did, may it be taking cough syrup or using the same turn of phrases or words. It was a complete transformation from Nana to Nani.

Question 4.
‘Nana had begun to live a double life’. Illustrate.
Answer:
The shock of Nani’s death was so deep that Nana could hardly manage to overcome it. His every action was deliberated from Nani’s angle. When Dr Kamble talked with Nana, he observed that Nana did not perceive Nani as dead. He began to live a double life – more of her and less of him. Therefore, for him, Nani felt thirsty or felt pain and he took the medicines on her behalf. In the end also he was found sleeping in Nani’s bed in Nani’s dhoti and blouse.

(B) Short notes

Write short notes focussing on the questions :

(1) Interactions Between Nana and Nani as Observed by the Writer

grumbled at each other
even at ripe age Nana would keep quibbling with her
they did not talk with each other for days together
Nani made him stop talking -took her own stand
still there was a hidden emotional bond between them

Answer:
Interactions Between Nana and Nani as Observed by the Writer: The writer observed that even if Nana and Nani, each found something to grumble at the other, there was a strong emotional bond between them.

Even at the age of eighty- five, Nana would keep quibbling with Nani, as if they had just married in the first flush of love and were still discovering each other. At times, a petty quarrel would push them into long silence. The writer says it was fun listening to Nana talk. Nani would soon react to him, sometimes asking him to shut up.

When their son-in-law married second time and brought a new wife, Nani soon left their daughter’s house with grandchildren; while Nana would stuck up there. At that time Nani uttered very harsh words to Nana. Thus, it was only Nani who got her way with Nana.

Nana would say, that he was older than she and she would just wait and watch who died earlier. In reply, Nani said that she would definitely see and asked him just to watch. Thus, most of the time, they did not agree to each other over a number of points, but the bond between them never weakend.

(2) The Title ‘Adjustment’

How did Nana behave with Nani ?
How did Nani adjust with Nana?
What was Nana’s condition after the death of Nani?
What happened to Nana?
How did Nana adjust with Nani?
How did the family adjust with Nana?

The Title – Adjustment

Who is Nana?
How did Nana love Nani ?
How did he behave with Nani?
What happened to Nani?
How was Nana changed after Nani’s death?
Which trouble Nana faces ?
How is this title appropriate?

Justify the Title ‘Adjustment’

How did Nani adjust with Nana ?
How did Nana behave with Nani?
Nana’s condition after the death of Nani
What happened to Nana?
How did the family adjust with Nana ?

Answer:
The Title ‘Adjustment’: In this story by Gulzar, an adjustment is shown between a typical old couple. Apparently the eighty-five years old Nana hardly agrees to his wife-Nani on any point, and the same is the case with Nani, still there is a hidden emotional bond between them.

Many a time they quarrel and stop talking with each other for days together. Yet, Nana takes it as ‘it happens’. This is adjustment. Nani dies earlier than Nana and Nana asks to take her away. He does not join in cremation. Yet, at home he keeps confined to Nani’s room.

He does not let Nani’s bed carted away. When Nani’s ashes were taken to him before going for the immersion, Nana just touched the urn and asked to take them away with apparent indifference. But by and by, he starts doing everything that Nani used to do-slept in her bed, spoke in her voice and so on.

Continuing adjusting himself to Nani, Nana becomes victim of a sort of dissociative personality disorder. At the end of the story, Nana is found sleeping dead on Nani’s bed in Nani’s dhoti and blouse. Thus, the title ‘The Adjustment’ seems to be the most appropriate.

(3) The Narrator’s Relief after Meeting Dr K. D. Kamble

Why was the narrator worried ?
What did the narrator realize after meeting Dr K. D. Kamble?
What did Dr K. D. Kamble say about Nana?
According to Dr K. D. Kamble, why was it not wise to give Nana medicine?
What did Dr K. D. Kamble advise the narrator ?
Did the narrator feel relieved?

Answer:
The Narrator’s Relief after Meeting Dr K. D. Kamble: The narrator was greatly disturbed, when he saw Nana behaving strangely after Nani’s death. He did everything as Nani had been used to do. Then he met his friend Dr K. D. Kamble, a psychiatrist. Dr Kamble visited Nana and talked to Nana at length-for hours.

He observed Nana keenly and told the narrator that he did not perceive Nani as dead. He had begun to live a double life-more of her and less of him. He had begun to think himself as Nani. He even swallowed the pills on her behalf. He was suffering from a sort of dissociative personality disorder.

He also told the narrator that at his age, the recovery of Nana was nearly impossible. Dr Kamble advised the narrator “Let him live his life any way he wanted to”. After hearing this from Dr Kamble, the narrator felt greatly relieved.

(4) Nana’s Bonding with Nani

How long did they live together?
How was their relationship ?
On what matters did they have little quarrells between them?
What changes come in Nana after Nani’s death ?
What was the doctor’s opinion ?

Answer:
Nana’s Bonding with Nani: Nana had a great bonding with Nani. They lived together for almost 50 years. Nana used to see her radiant face every day of those years. At times they had a petty quarrel and they did not speak with each other for a long time.

Still in case, anything is to be got done by Nana, it was only Nani who could manage it. When Nani died, Nana became more irritable. For a few days, he took his anger on food refusing to eat. Then he imprisoned himself in the bedroom. He did not let Nani’s bed go out of the room. He used to sit on her bed.

He took Nani’s cough syrup in the same way as Nani used to take. He was reluctant to go for haircut as he thought Nani would not like his short hair. His voice turned feminine and gradually he started thinking himself as Nani as the doctor observed. Lastly, he was found dead Sleeping in Nani’s dhoti and blouse.

(5) Nana’s Behaviour after Nani Passed away

What did Nana see in Nani?
How did Nana behave on the day of immersion ?
Where did Nana imprison himself?
Why was Nana not ready to remove Nani’s belongings from his room?
What did Nana do with a cough syrup ?
How did Nana change his voice ?
What did Nana do with Nani’s clothings?
Why did Nana not get his haircut short?

Answer:
Nana’s Behaviour after Nani Passed away: Nana had become more irritable after Nani’s death. Nana saw himself in Nani. On the day of immersion of ashes, when the urn was brought to him he just touched it and said, “Take him away… all my life he had just kept fighting with me.”

Nana had completely imprisoned himself in the bedroom and did not allow Nani’s bed move out of the room. He started using that bed in place of Nani. He was caught taking Nani’s cough syrup the way Nani used to. He refused to go for haircut speaking in Nani’s words that ‘he does not like my hair cut short.’ His masculine voice had already turned into feminine.

He had already started ? thinking himself as Nani. Dr Kamble reported that it was a sort of dissociative personality disorder. when he died, he was found sleeping in Nani’s dhoti and blouse. Nana had already merged his personality into that of Nani.

Read the following extracts and answer the questions:

(1) He must have been what, about eighty-five, and yet he would find something to grumble at everything Nani did. He would keep quibbling with her, as if they were two people who had just married in the first flush of love and were still discovering each other.

At times a petty quarrel would push them into long silence. They would stop talking to each other for days together. When we would try to intervene, all Nana would quip, ‘It happens, son; it happens … it takes time to adjust to each other.’

Questions:
(1) What was not expected from Nana at his age of eighty-five ?
(2) What did a petty quarrel between them result into ? What defence did Nana put forward at that time ?
Answers:
(1) Even at his age of eighty-five, Nana used to grumble at everything Nani did. He also kept quibbling with her for silly reasons.
(2) A petty quarrel between Nana and Nani often resulted into long silence. They stopped talking to each other for days together. When the grandchildren tried to intervene Nana defended himself saying, “It happens, it takes time to adjust to each other.”

(2) My brother and I were at a very young, impressionable age when our father married a second time. He would often arrogantly parade into the house with his new wife. Mother was helpless. There was nothing she could do about it, but Nani fought with her, and scooped the two of us into her arms and brought us into her house, saying, ‘You want to rot here, do so… But I am not letting my grandchildren stay here to get thrashed by their stepmother.’

Questions :
(1) What was the condition wherein the mother of the writer felt helpless ?
(2) What was Nani’s reaction to it ?
Answers:
(1) The writer and her brother were young, their father married a second time and displayed arrogance for the act. At that time, the mother of the two children felt helpless.
(2) Nani could not tolerate the second marriage of her son-in-law, so she fought with the newly wedded wife. Then she brought both the grandchildren to her house. She did not want that the children should get ill-treatment from the stepmother.

(3) He imprisoned himself in the bedroom. We removed a few of Nani’s belongings to make the room liveable for Nana but he did not let us cart away Nani’s bed. In a dry, hollow coarse voice, he said, ‘Let it be …where else is she going to sleep?’ The day we had to take Nani’s ashes away for immersion, that day too Nana stayed locked in the room. When I went in, I found him sitting on her bed. He just touched the urn and said, Take him away … all my life he just kept fighting with me.’

Questions:
(1) Why, do you think, Nana refused to cart s away Nani’s bed from the bedroom?
(2) What was Nana’s reaction when Nani’s t ashes were being taken away for immersion ?
Answers:
(1) Nani’s death had a very strong impact on Nana’s mind. After losing her, he wanted to live with all those things with which l her memories were associated. So he did not want Nani’s bed carted away from bedroom.
(2) When Nani’s ashes were being taken away for immersion, Nana just touched the urn and said, “Take him away… all my life he just kept fighting with me” as if ? he were Nani himself.

(4) I drove the good doctor back to his home. He said that Nana was suffering from a sort of dissociative personality disorder. The condition was little understood, he said, and there was no sure cure for it. He said, ‘We s will keep at it, do our best. But at your ? Nana’s age, that kind of recovery is nearly impossible.’

Questions:
(1) What was the doctor’s examination report ?
(2) What was the doctor’s final surmise regarding Nana’s disorder?
Answers :
(1) The doctor talked at length with Nana and derived that he was suffering from a sort of dissociative personality disorder.
(2) The doctor surmised that there was no sure cure for Nana’s illness. At his age, recovery was nearly impossible.

(D) Say True or False

Write whether the following sentences an True or False :

(1) Nana had made his adjustments with Nani.
(2) Dr Ramble was a psychologist.
(3) After Nani’s death, Nana had become more irritable.
(4) When Nani’s dead body was being taken away for funeral, Nana did not join.
(5) Nana was overpowered by the personality of Nani.
(6) Nana’s son got remarried.
(7) Nani brought the grandchildren home.
(8) Nana’s disorder could be cured easily.
(9) Nana swallowed pills on behalf of Nani.
(10) A petty quarrel between Nana and Nani would make them talk even more.
(11) Nani did not let her grandchildren stay with their stepmother.
(12) Nana would often say, “You will regret it the day I die.”
(13) Nana imprisoned himself in the bedroom after Nani’s death.
(14) Nani said, “Take him away… all my life he just kept fighting with me.”
(15) Nana started taking Nani’s cough syrup.
(16) Nana answered all queries of Dr Ramble.
(17) Nana did not believe that Nani had died.
(18) Nani was suffering from a sort of dissociative personality disorder.
(19) If anyone got her way with Nana, it was Nani.
Answer:
(1) True
(2) False
(3) True
(4) True
(5) True
(6) False
(7) True
(8) False
(9) False
(10) False
(11) True
(12) False
(13) True
(14) False
(15) True
(16) False
(17) True
(18) False
(19) True

The Adjustment Summary in Gujarati

સિદ્ધહસ્ત લેખક ગુલઝાર લિખિત આ વાર્તાના નાયક છે એક નાના’. આ વાર્તા આલેખાયેલી આ નાના’ની દોહિત્રી રચના દ્વારા. નાના-નાનીને સંતાનમાં માત્ર એક દીકરી જ છે. બે સંતાન બાદ પણ દીકરીનો પતિ બીજાં લગ્ન કરે છે. નાનીથી આ ખમાતું નથી. દીકરીનાં બે સંતાન – એક પુત્રી, એક પુત્ર.– એ દીકરીને તેનાં સંતાનો સહિત પોતાને ઘેર રહેવા બોલાવી લે છે. નાના-નાનીને ખૂબ ચાહે છે અને તેમની સંભાળ લે છે.

નાની નાની વાતોમાં ઝઘડી પડતાં નાના-નાનીનાં પાત્રોનું સુંદર આલેખન થયું છે. નાની પહેલાં મૃત્યુ પામે છે, જેની ગાઢ માનસિક અસર નાના પર થાય છે. નાના દેખીતી રીતે આ કોઈ કુટુંબના સભ્યોને કળવા દેતા નથી, પરંતુ રૂમમાં જ પોતાની જાતને સીમિત રાખી સતત નાનીના જ વિચારોમાં ખોવાયેલા રહે છે. નાનાના વગર કહ્યું દોહિત્ર-દોહિત્રી આ બદલાયેલું વર્તન પામી જાય છે. નાનીની પથારીમાં સુઈ રહેવું.

નાની લેતાં હતાં તે કફ સિરપ તેમની જેમ જ બાટલીના ઢાંકણામાં લેવો: અરે ! અવાજ પણ હવે તો ઐણ થઈ ચૂક્યો છે. છેવટે, દોહિત્ર તેનો એક મિત્ર જે માનસિક રોગોના નિષ્ણાત (સાયકિએટ્રિસ્ટ) છે એને ઘરે બોલાવી લાવે છે અને તે નાનાના વર્તનનો અભ્યાસ કરે છે. નાનાના વર્તનમાં આવેલ ફેરફારનાં ચિહ્નોથી તે મિત્ર સમજી જાય છે કે નાના ડિસોસિએટેડ પર્સનાલિટી(આઇડેન્ટિટી)ના શિકાર થયા છે.

તે તેના મિત્ર-દોહિત્રને આશ્વાસન આપે છે કે આ પ્રકારના માનસિક ડિસઑર્ડરનો ઇલાજ શક્ય છે, પરંતુ સુધારો ધીમે ધીમે આવી શકે. દિવસે દિવસે નાના વધુ ને વધુ “નાનીમય’ થતા જાય છે અને અંતે તેઓ નાનીનાં જ કપડાંમાં નાનીની જ પથારીમાં મૃત અવસ્થામાં જોવા મળે છે.

Glossary (શબ્દાર્થ)

Phrases And Idioms

Disorders

Dissociative Personality Disorder (ડિસોસિએટેડ પર્સનાલિટી ડિસઑર્ડર) forgetfulness of one’s own self– આ એક પ્રકારનો માનસિક રોગ છે, જેમાં વ્યક્તિ પોતાની જાતને ભૂલી જાય છે અને પોતે અન્ય વ્યક્તિ છે એવું માનવા લાગે છે. frayed nerves (ફ્રડ નઝ) a situation of intense activity – ચેતાતંત્ર વિચલિત હોવાને કારણે વ્યક્તિની) અસામાન્ય પ્રબળ ક્રિયા-પ્રતિક્રિયા

ભાષાંતર

અમારા નાના(દાદા)ને અમારી નાની(દાદી)ના અંતિમસંસ્કારમાં ન લઈ ગયા એ એક ભૂલ હતી. “જાઓ, એને લઈ જાઓ … તેણીના કાનમાં તેમણે ધીમેથી કહ્યું હતું કે હું પણ તારી વાટમાં જ છું, ઘણે દૂર નથી; તેણીને કહો (ક) હું એને પરલોકમાં મળીશ.

ભારે હૈયે અમે નાનીની નનામીને ખભે લીધી હતી. હું માત્ર એક વાર જોવા પાછો ફર્યો અને જોયું કે નાના અગાસીમાંથી ખેંચીને બારણું બંધ કરીને (તેમના) રૂમમાં જઈ રહ્યા હતા. તેઓ નાની સાથે અડધી સદી ઉપરાંત રહ્યા હતા અને તે વર્ષો દરમિયાન દરરોજ તેણીનો ખુશખુશાલ ચહેરો નિહાળતા.

તેઓ લગભગ પંચાશી વર્ષના થયા હશે, છતાંય નાની જે કાંઈ : કરતાં એમાં એમને ખામી કાઢવા જોઈતી હતી. તેઓ તેણીને સાથે (અવારનવાર) વાદવિવાદ કરતા રહેતા, જાણે કે તેઓ પ્રથમ દષ્ટિએ પ્રેમમાં પડી હમણાં જ પરણ્યાં હોય અને હજુ એકબીજાને જાણવાનો (સમજવાનો પ્રયત્ન કરતાં ન હોય! ક્યારેક તો (તેમના) નિયંત્રણ

બહારનો ઝઘડો તેમને મૌનની ગર્તામાં ધકેલી દેતો. દિવસો સુધી બંને એકબીજા સાથે બોલવાનું બંધ કરી દેતાં. જો અમે વચ્ચે પડવા (સમાધાન કરાવવા) પ્રયત્ન કરીએ, તો નાના અમને કટાક્ષમાં કહેતા, “દીકરા, એવું તો થાય, આમ તો ચાલ્યા કરે … એકબીજા સાથે અનુકૂલન સાધતાં સમય તો લાગે ને!” તેમને વાતો કરતાં સાંભળવાની બહુ મજા પડતી. મા હંમેશાં અમને ઠપકો આપતી, “તમે લોકો એમને ચઢાવો છો અને મારી માએ સહન કરવું પડે છે.”

તેણીની મા એટલે અમારી નાની. અને (પછી) નાની તેણીના બોખા મોઢામાંથી એકસાથે થોડાક શબ્દો સિસકારાના અવાજ સાથે બોલી જતી, “આભાર માનો કે મેં તમને બે પૌત્રો આપ્યા છે, … હવે ભગવાનને ખાતર બોલવાનું બંધ કરો !”અમારા પિતાજીએ જ્યારે બીજી વાર લગ્ન કર્યા ત્યારે હું અને મારો ભાઈ ખૂબ જ નાની, સંવેદનશીલ ઉંમરના હતા.

તેઓ ઘણી વાર તેમની નવી પત્ની સાથે વટભેર ઘરમાં પ્રવેશતાં. મા લાચાર હતી, પણ નાની તેણીની (નવી પત્ની) સાથે ઝઘડતાં, અને બોલતાં બોલતાં અમને બંનેને હાથમાં ઉપાડી લઈ ઘરમાં લઈ આવતાં, “તારે અહીં

સડવું છે, તો સડ પણ હું મારા પૌત્રોને એમની અપરમાના હાથે ? માર ખાવા અહીં નહિ રહેવા દઉં,” – જો કોઈ નાના પાસે કામ કઢાવી શકતું હોય, તો એ છતાં નાની. તેવી તેમને મોઢામોઢ કહીં દેતાં, “હું જે દિવસે મરી જઈશ ને (ત્યારે) તમે આ બધા માટે પસ્તાશો. તમે આ બે બાળકોની માતા સાથે બોલતા નથી ને; એ લોકો પણ તમારી સાથે વાત નહિ કરે. તમે તમારી અગાસીમાં એક્લા એકલા બેસી તડકો ખાજો.”

માંડ સાંભળી શકાય તેવા ધીમા અવાજે) તેમ નાના કહેતા, “હું તારા કરતાં (ઉંમરમાં મોટો છે. રાહ જો અને જો કોણ વહેલું જાય છે, તું કે હું?” અને નાની તેમની પહેલાં વિદાય લીધી. હવે નાના પહેલાંથી વધારે વિક્ષિપ્ત થઈ ગયા – જાણે કે તેઓ (કોઈ) શરત હારી ગયા ન હોય ! થોડાક દિવસ તો તેમણે તેમના જમવા પર ગુસ્સો ઠાલવ્યો. તેમની (પીરસેલી) થાળીને ધકેલી દેતા અને કહેતા, “એને (નાનીને) કહી દે (ક) મારે જમવું નથી !’ – તેમણે પોતાની જાતને શયનખંડમાં બંધ કરી લીધી. અમે નાનીની કેટલીક ચીજવસ્તુઓ ત્યાંથી હટાવી લીધી.

જેથી નાના માટે એ રૂમ રહેવાલાયક બને પણ એમણે અમને નાનીનો પલંગ (ત્યાંથી) ખસેડવા ન દીધો. શુષ્ક, ઊંડા, કર્કશ અવાજે એ બોલ્યા, “તેને (પલંગને ત્યાં જ) રહેવા દો … નહિ તો એ બીજે ક્યાં સૂઈ જશે?”
જે દિવસે અમારે નાનીનાં અસ્થિનું વિસર્જન કરવા જવાનું હતું, તે દિવસે નાના રૂમમાં જ પુરાઈ રહ્યા. જ્યારે હું અંદર (રૂમમાં) ગયો (તો) મેં એમને તેણીના પલંગ પર બેઠેલા દીઠ, એમણે જરાક અમથો અસ્થિકુંભને સ્પર્શ કર્યો અને કહ્યું, “તેણીને અહીંથી લઈ જાઓ … આખી જિંદગી તેણી મારી સાથે ઝઘડતી જ રહી છે.”

આ બદલાવ ધણો ધીમો હતો. મેં પહેલે દિવસે તો એ (તરફ) ધ્યાન ન આપ્યું, પણ પછીથી એ વધારે સ્પષ્ટ બન્યો.
. (ફરી) એક દિવસે મેં એમને નાનીનું કફ સિરપ લેતાં પકડી પાડ્યા, જેમ નાની લેતાં એ રીતે એ જ પ્રમાલમાં તે ઢાંક્ષામાં કાઢી રહ્યા હતા. મેં એમને પૂછયું, “તમે આ શું કરી રહ્યા છો ?”

“તો પછી મારે બીજું શું કરવું?? આ હલકટ ખાંસી જરાય હેઠી જ નથી બેસતી.” આ બરાબર એ જ શબ્ધ હતા, જે નાનીએ વાપર્યા હોત. તે અટક્યા, મારી સામે એક નજર નાખી અને બોલ્યા, “આ બૉટલ પૂરી થાય કે મને નવી લાવી ખાપજે.” હું તો ઘડીક ચોંકી ગયો, મેં એમને ક્યારેય ખાંસી ખાતાં સાંભળ્યા નહોતા. પન્ન થોડાક દિવસો બાદ એમણે મને જે આઘાત આપ્યો એની સરખામણીમાં આ (આધાત) કાંઈ જ નહોતો.

મેં એમને કહ્યું, “નાના, ચાલો આપણે હજામની દુકાને જઈએ. તમારા વાળ કપાવાના થયા છે.” મેં આગ્રહ રાખ્યો, “જો તમે જવા ન માગતા હો, તો હું હજામને ઘરે બોલાવી લાવું.” આ વખતે તેમણે મારી સામે જોવાની પન્ન પરવા ન કરી. નું તેમણે નકારમાં માથું ધુણાવવા માંડ્યું, “ના, ના, એ મને મારી 3 નાખશે.

તેને મારા વાળ નાના રાખવા ગમતા નથી … એ ક્યારેય હું એને મંજૂર નથી !” બરાબર નાનીની જેમ તેમના શબ્દો નાકમાંથી બોલાતા હતા. કે એવું લાગતું હતું કે જાણે નાની બોલી રહ્યાં હતાં. હું થોડોક ચિંતિત ” થઈ થોડુંક) પાછો હટી ગયો. મારે એક મિત્ર – ડૉ. કે. . કામ્બલે – મનોચિકિત્સક હતા. મેં એમને ઘરે બોલાવ્યા. એમણે કલાકો સુધી નાના સાથે વિગતે વાતો કરી. મોટા ભાગનો ” સમય નાના ચૂપ રહ્યા. તેમણે ડૅ. કામ્બલેની મોટા ભાગની પુછાના

જવાબ આપ્યા નહિ. પરંતુ, એમણે જ્યારે પણ જવાબ આપ્યા, – તેઓ જે (સામાન્ય) રીતે નાના બોલતા હતા તે રીતે તેમના પોતાના ” (મૌલિક) અવાજમાં જ (જવાબ આપ્યા. બીજું કાંઈક પણ સ્પષ્ટ = થયું : ઢં. કામ્બલેએ પૂછેલા એમાંના એક પ્રશ્નના પ્રત્યુત્તરમાં એમણે ” કહ્યું, “આનો જવાબ (તો) માત્ર તેલી (નાની) જ આપી શકે. તેણી 2 જ્યારે આવશે ત્યારે હું એને પૂછી લઈશ.”

ડૉ. કામ્બલેએ તરત જ પૂછી નાખ્યું, “તેલી ક્યાં ગઈ છે?” – મૃદુ) હાસ્યની મુદ્રામાં તેમના હોઠના ખૂણા જરાક મરડાયા, – “અરે ! … તેણી ખરેખર ક્યારેય મને તેણીનાં ઠેકાણાં કહેતી નથી.” – જ્યારે નાના ગયા ત્યારે ડૉ. કામ્બલેએ કહ્યું, ‘એ તમારી નાનીને ” મૃત સમજતા નથી, એમણે બેવડું જીવન જીવવાનું શરૂ કરી દીધું છે. ” હકીકતમાં તે (બેવડું જીવન) તેણીનું વધારે અને પોતાનું જીવન

ઓછું જીવે છે. એ એમની જાતને નાની તરીકે માનવા લાગ્યા છે, – જે કાંઈ પણ થાય (ઘટે) એ તેણીને થાય છે. તેણીને માટે જમવું પડે – છે, તેણીને તરસ લાગે છે, તેણીને દુઃખદર્દ થાય છે અને દવાઓ તે – (નાના) લે છે. તેઓ તેલીના વતીથી ગોળીઓ ગળે છે.

હું ભલા ડૉક્ટરને તેમના ઘરે હંકારી ગયો. તેમણે કહ્યું કે નાના – એક પ્રકારના ‘ડિસોસિએટિવ પર્સનાલિટી ડિસઓર્ડરથી પિવ્રય છે. આ ” સ્થિતિ સમજવી સહેલી નથી, તેમણે ઉમેર્યું અને તેનો કોઈ ચોક્કસ – ઇલાજ નથી. તેમણે કહ્યું, “આપ યથાસ્થિતિ જાળવી રાખવા અશક્ય – એટલો) શ્રેષ્ઠ પ્રયત્ન કરી છૂટીશું. ક્યારેક અમુક કેસમાં થોડોક સુધારો : – આવે છે, જ્યારે કેટલાક કેસમાં આપણે કશુંય કર્યા સિવાય બધું .

સામાન્ય (પણ) થઈ જતું હોય છે. પણ તમારા નાનાની ઉંમરમાં આ : પ્રકારની રોગમુક્તિ લગભગ અશક્ય છે.” – જેવો હું જવા માટે ઉક્યો, તેમણે મને પૂછ્યું, “મને એક વાત – કહો – એ નાના છે કે તેઓ પોતાની જાતને નાની માને છે એ બાબતથી – તમને શો ફરક પડે? એ નાના તરીકે રાયતું ખાય કે પોતાની જાતને

– નાનીમાં પરિવર્તિત કરી રાયતું ખાવાની મના કરે, એવી પરિસ્થિતિ : કેવી રીતે બદલાય? મારું એવું કહેવાનું નથી કે આ વાત વિચિત્ર કે – અસ્વાભાવિક નથી – પણ એમને જેમ છે તેમ રહેવા ઘં. એ જે રીતે – ઇચ્છતા હોય એ રીતે એમનું જીવન જીવવા દો.”

અને (પછી) નાની તેણીના બોખા મોઢામાંથી એકસાથે થોડાક શબ્દો સિસકારાના અવાજ સાથે બોલી જતી, “આભાર માનો કે મેં તમને બે પૌત્રો આપ્યા છે, … હવે ભગવાનને ખાતર બોલવાનું બંધ કરો !”અમારા પિતાજીએ જ્યારે બીજી વાર લગ્ન કર્યા ત્યારે હું અને મારો ભાઈ ખૂબ જ નાની, સંવેદનશીલ ઉંમરના હતા. તેઓ ઘણી વાર તેમની નવી પત્ની સાથે વટભેર ઘરમાં પ્રવેશતાં. મા લાચાર હતી, પણ નાની તેણીની (નવી પત્ની) સાથે ઝઘડતાં, અને બોલતાં બોલતાં અમને બંનેને હાથમાં ઉપાડી લઈ ઘરમાં લઈ આવતાં, “તારે અહીં

જ્યારે હું અંદર (રૂમમાં) ગયો (તો) મેં એમને તેણીના પલંગ પર બેઠેલા દીઠ, એમણે જરાક અમથો અસ્થિકુંભને સ્પર્શ કર્યો અને કહ્યું, “તેણીને અહીંથી લઈ જાઓ … આખી જિંદગી તેણી મારી સાથે ઝઘડતી જ રહી છે.” આ બદલાવ ધણો ધીમો હતો. મેં પહેલે દિવસે તો એ (તરફ) ધ્યાન ન આપ્યું, પણ પછીથી એ વધારે સ્પષ્ટ બન્યો.
. (ફરી) એક દિવસે મેં એમને નાનીનું કફ સિરપ લેતાં પકડી પાડ્યા, જેમ નાની લેતાં એ રીતે એ જ પ્રમાલમાં તે ઢાંક્ષામાં કાઢી રહ્યા હતા. મેં એમને પૂછયું, “તમે આ શું કરી રહ્યા છો ?”

હું તો ઘડીક ચોંકી ગયો, મેં એમને ક્યારેય ખાંસી ખાતાં સાંભળ્યા નહોતા. પન્ન થોડાક દિવસો બાદ એમણે મને જે આઘાત આપ્યો એની સરખામણીમાં આ (આધાત) કાંઈ જ નહોતો. મેં એમને કહ્યું, “નાના, ચાલો આપણે હજામની દુકાને જઈએ. તમારા વાળ કપાવાના થયા છે.” મેં આગ્રહ રાખ્યો, “જો તમે જવા ન માગતા હો, તો હું હજામને ઘરે બોલાવી લાવું.”

આ વખતે તેમણે મારી સામે જોવાની પન્ન પરવા ન કરી. નું તેમણે નકારમાં માથું ધુણાવવા માંડ્યું, “ના, ના, એ મને મારી 3 નાખશે. તેને મારા વાળ નાના રાખવા ગમતા નથી … એ ક્યારેય હું એને મંજૂર નથી !” બરાબર નાનીની જેમ તેમના શબ્દો નાકમાંથી બોલાતા હતા. કે એવું લાગતું હતું કે જાણે નાની બોલી રહ્યાં હતાં. હું થોડોક ચિંતિત ” થઈ થોડુંક) પાછો હટી ગયો.

મારે એક મિત્ર – ડૉ. કે. . કામ્બલે – મનોચિકિત્સક હતા. મેં એમને ઘરે બોલાવ્યા. એમણે કલાકો સુધી નાના સાથે વિગતે વાતો કરી. મોટા ભાગનો ” સમય નાના ચૂપ રહ્યા. તેમણે ડૅ. કામ્બલેની મોટા ભાગની પુછાના જવાબ આપ્યા નહિ. પરંતુ, એમણે જ્યારે પણ જવાબ આપ્યા, – તેઓ જે (સામાન્ય) રીતે નાના બોલતા હતા તે રીતે તેમના પોતાના ” (મૌલિક) અવાજમાં જ (જવાબ આપ્યા. બીજું કાંઈક પણ સ્પષ્ટ થયું : ઢં. કામ્બલેએ પૂછેલા એમાંના એક પ્રશ્નના પ્રત્યુત્તરમાં એમણે ” કહ્યું, “આનો જવાબ (તો) માત્ર તેલી (નાની) જ આપી શકે. તેણી 2 જ્યારે આવશે ત્યારે હું એને પૂછી લઈશ.”

ડૉ. કામ્બલેએ તરત જ પૂછી નાખ્યું, “તેલી ક્યાં ગઈ છે?” – મૃદુ) હાસ્યની મુદ્રામાં તેમના હોઠના ખૂણા જરાક મરડાયા, – “અરે ! … તેણી ખરેખર ક્યારેય મને તેણીનાં ઠેકાણાં કહેતી નથી.” જ્યારે નાના ગયા ત્યારે ડૉ. કામ્બલેએ કહ્યું, ‘એ તમારી નાનીને ” મૃત સમજતા નથી, એમણે બેવડું જીવન જીવવાનું શરૂ કરી દીધું છે. ”

હકીકતમાં તે (બેવડું જીવન) તેણીનું વધારે અને પોતાનું જીવન ઓછું જીવે છે. એ એમની જાતને નાની તરીકે માનવા લાગ્યા છે, – જે કાંઈ પણ થાય (ઘટે) એ તેણીને થાય છે. તેણીને માટે જમવું પડે છે, તેણીને તરસ લાગે છે, તેણીને દુઃખદર્દ થાય છે અને દવાઓ તે – (નાના) લે છે. તેઓ તેલીના વતીથી ગોળીઓ ગળે છે.

ક્યારેક અમુક કેસમાં થોડોક સુધારો : – આવે છે, જ્યારે કેટલાક કેસમાં આપણે કશુંય કર્યા સિવાય બધું – સામાન્ય (પણ) થઈ જતું હોય છે. પણ તમારા નાનાની ઉંમરમાં આ : પ્રકારની રોગમુક્તિ લગભગ અશક્ય છે.” જેવો હું જવા માટે ઉક્યો, તેમણે મને પૂછ્યું, “મને એક વાત – કહો – એ નાના છે કે તેઓ પોતાની જાતને નાની માને છે એ બાબતથી

તમને શો ફરક પડે? એ નાના તરીકે રાયતું ખાય કે પોતાની જાતને – નાનીમાં પરિવર્તિત કરી રાયતું ખાવાની મના કરે, એવી પરિસ્થિતિ : કેવી રીતે બદલાય? મારું એવું કહેવાનું નથી કે આ વાત વિચિત્ર કે – અસ્વાભાવિક નથી – પણ એમને જેમ છે તેમ રહેવા ઘં. એ જે રીતે – ઇચ્છતા હોય એ રીતે એમનું જીવન જીવવા દો.”

મારે ઘરે આવતાં મોડું થયું, પણ ડૉ. કામ્બલેએ જે કહ્યું એનાથી મને બોજમુક્ત તેમજ ચિંતામુક્ત થયાનો અહેસાસ થયો. મેં વિચાર્યું કે જે રીતે નાનામાં નાની સાથે સુમેળ કરી લીધો, એ રીતે અમારે પણ તેમની સાથે સુમેળ કરી લેવો જોઈએ.

હું ઘરે પહોંચ્યો. જ્યારે હું નાનાના રૂમમાં તેમને ઊઠાડવા ગયો (તો) મેં જોયું કે તેઓ નાનીના પલંગમાં સૂતા હતા. મેં એમને | ઊઠાડવા (એમણે ઓઢેલો) ધાબળો ઉપાડ્યો તો હું તો ડઘાઈ જ ગયો. તે નાનીની ધોતી અને બ્લાઉઝ પહેરીને સૂતેલા હતા. – ગુલઝાર.

GSEB Std 12 English Textbook Solutions Unit 4 Read 1 The Adjustment (2nd Language)

GSEB Class 12 English The Adjustment Text Book Questions and Answers

The Adjustment Summary in Gujarati

Leave a Comment Cancel Reply